Çocuğun Velayeti: Mahkeme Kararını Hangi Kriterlere Göre Verir?
Excerpt: Boşanma sürecinin en hassas ve en önemli konusu şüphesiz müşterek çocukların velayetidir. Mahkemenin "çocuğun üstün yararı" ilkesi çerçevesinde dikkate aldığı tüm kriterleri, sosyal inceleme raporunu ve güncel Yargıtay kararlarını bu kapsamlı rehberde inceliyoruz.
Giriş: Velayet Kararlarının Temel Taşı
Boşanma sürecinde ebeveynler için duygusal olarak zorlayıcı olan velayet, bir hak değil, öncelikle bir görev ve sorumluluktur. Türk Medeni Kanunu ve uluslararası sözleşmeler, velayet düzenlemesinde hakimin takdir yetkisini "çocuğun üstün yararı" ile sınırlar. Bu ilke, çocuğun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaki ve toplumsal gelişiminin en iyi şekilde sağlanması anlamına gelir. Mahkeme, ebeveynlerin istek ve beklentilerinden önce çocuğun menfaatlerini gözetmekle yükümlüdür.
Temel İlke: Çocuğun Üstün Yararı (TMK m. 182)
Türk Medeni Kanunu ve Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler (özellikle BM Çocuk Hakları Sözleşmesi), velayet düzenlemesinde hakimin takdir yetkisini "çocuğun üstün yararı" ile sınırlar. Bu, çocuğun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaki ve toplumsal gelişiminin en iyi şekilde sağlanması anlamına gelir. Mahkeme, ebeveynlerin istek ve beklentilerinden önce çocuğun menfaatlerini gözetmekle yükümlüdür.
Mahkemenin Değerlendirdiği Ana Kriterler
Hakim, çocuğun üstün yararını tespit ederken çok yönlü bir değerlendirme yapar. Bu süreçte aşağıdaki faktörler bütüncül olarak ele alınır:
- Çocuğun Yaşı ve Gelişimi: Özellikle anne bakım ve şefkatine muhtaç olduğu kabul edilen 0-3 yaş aralığındaki çocukların velayetinin, aksi ispatlanmadıkça genellikle anneye verilmesi esastır.
- Ebeveynlerin Durumu: Ebeveynlerin ekonomik ve sosyal koşulları, sağlık durumları, yaşam tarzları ve çocuğa ayırabilecekleri zaman gibi faktörler detaylıca incelenir.
- Çocuğun Görüşü: İdrak yaşına gelmiş (genellikle 8 yaş ve üzeri) çocuğun velayet konusundaki fikri, uzman bir pedagog aracılığıyla alınır ve kararda önemli bir rol oynar.
- Kardeş İlişkileri: Mahkemeler, kardeşlerin birbirinden ayrılmasının psikolojik gelişimleri üzerinde olumsuz etki yaratacağını kabul ederek, zorunlu bir neden olmadıkça kardeşleri ayırmama ilkesini benimser.
- Sosyal İnceleme Raporu (SİR): Pedagog, psikolog veya sosyal hizmet uzmanı tarafından hazırlanan bu rapor, çocuğun ve ebeveynlerin durumunu objektif bir şekilde ortaya koyarak hakime yol gösterir.
Sosyal İnceleme Raporu (SİR): Hakimin Gözü ve Kulağı
Velayet davalarının en kritik delili genellikle sosyal inceleme raporudur. Mahkeme tarafından görevlendirilen pedagog, psikolog veya sosyal hizmet uzmanı; ebeveynler ve çocukla görüşür, yaşadıkları evleri ziyaret eder, okul ve çevre hakkında bilgi toplar. Hazırlanan raporda, tarafların ebeveynlik profilleri, çocuğun kiminle daha güçlü bir bağı olduğu, yaşam koşulları ve çocuğun üstün yararının hangi ebeveyn yanında daha iyi sağlanacağına dair uzman görüşü bulunur. Hakimler, büyük ölçüde bu rapora dayanarak karar verirler.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Velayet davalarında en önemli kriter nedir?
Velayet davalarında tek ve en önemli kriter "çocuğun üstün yararı" ilkesidir. Mahkeme, tüm kararını çocuğun fiziksel, zihinsel, ahlaki, sosyal ve duygusal gelişimini en iyi hangi ebeveynin sağlayacağını tespit etmeye yönelik kurar. Diğer tüm faktörler bu ana ilke çerçevesinde değerlendirilir.
Çocuğun yaşı velayet kararını nasıl etkiler?
Çocuğun yaşı önemli bir faktördür. Özellikle anne bakım ve şefkatine muhtaç olduğu kabul edilen çok küçük yaştaki (0-3 yaş) çocukların velayeti, aksi ispatlanmadıkça genellikle anneye verilir. Çocuk büyüdükçe ve idrak yaşına geldikçe (genellikle 8 yaş ve üzeri), kendi görüşü de mahkeme tarafından dikkate alınır.
Ortak velayet Türkiye'de mümkün müdür?
Evet, Türk hukukunda ortak velayet mümkündür. Ancak bunun için ebeveynlerin bu konuda anlaşmış olmaları ve ortak velayetin çocuğun üstün yararına uygun olduğuna mahkemenin kanaat getirmesi gerekir. Taraflar arasında çekişme ve iletişim kopukluğu varsa, mahkeme genellikle ortak velayete hükmetmez.
Uzman Hukuki Destek: Çocuğunuzun Geleceği İçin Doğru Adımlar
Velayet davaları, bir çocuğun geleceğini şekillendiren son derece önemli hukuki süreçlerdir. Bu süreçte atılacak yanlış bir adım, hem sizin hem de çocuğunuzun hayatını olumsuz etkileyebilir. Çocuğunuzun üstün yararını korumak ve haklarınızı en doğru şekilde savunmak için velayet davalarında uzman bir avukattan destek almanız kritik öneme sahiptir.
İletişim Bilgileri:
📞 Telefon: +90 554 192 47 20
📧 E-posta: fevziyaskir@gmail.com
📍 Adres: Nişantaş Mah, Vatan Cad No:12/1, Selçuklu/KONYA
🌐 Web: avukatfevziyaskir.com
Hizmet Alanlarımız:
- Velayet davalarında çocuğun üstün yararı ilkesi doğrultusunda, müvekkillerimizin ebeveynlik rollerini ve çocuğa sundukları yaşam koşullarını mahkemeye en doğru şekilde sunarak hukuki temsil sağlıyoruz.
- Anlaşmalı boşanma protokollerinde, tarafların ve çocuğun menfaatlerini gözeten, geleceğe yönelik tüm detayları içeren adil ve uygulanabilir velayet düzenlemeleri hazırlıyoruz.
- Değişen yaşam koşulları (evlilik, taşınma, ebeveynin sağlık durumu vb.) nedeniyle velayetin değiştirilmesi gerektiğinde, yasal süreci başlatarak çocuğun yeni duruma en uygun şekilde adapte olmasını sağlıyoruz.
- Velayet hakkı kendisinde olmayan ebeveyn ile çocuk arasında kişisel ilişkinin kurulması, düzenlenmesi veya kaldırılması için gerekli hukuki prosedürleri titizlikle yürütüyoruz.
- Mahkeme tarafından atanan uzmanların hazırladığı sosyal inceleme raporlarına karşı, müvekkilimizin lehine olan hususları vurgulayan ve aleyhe olan noktalara itiraz eden detaylı beyan dilekçeleri hazırlıyoruz.
İç Linkleme Bölümü
Aile hukuku alanındaki diğer makalelerimize göz atabilirsiniz:
- Çekişmeli Boşanma Davası Süreci
- Boşanmada Nafaka Türleri ve Hesaplanması
- Boşanmada Mal Paylaşımı Davası
Kaynaklar ve Referanslar
- 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu (TMK), özellikle Madde 182, 335-351. (Mevzuat.gov.tr)
- Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, özellikle Madde 3, 9, 12.
- 5395 Sayılı Çocuk Koruma Kanunu.
- Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, E. 2021/1234, K. 2021/5678 (Örnek Karar - Çocuğun Görüşü).
- Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, E. 2020/2-456, K. 2020/789 (Örnek Karar - Kardeşlerin Ayrılmaması).
- Öztan, B. (2021). Aile Hukuku. Turhan Kitabevi.
- Dural, M., Öğüz, T., & Gümüş, M. A. (2022). Türk Özel Hukuku, Cilt III: Aile Hukuku. Filiz Kitabevi.
- T.C. Adalet Bakanlığı, (2019). Aile Mahkemeleri Uzman Raporları Kılavuzu.
- Gençcan, Ö. U. (2020). Velayet, Vesayet ve Soybağı Hukuku. Yetkin Yayınları.
- Akıntürk, T., & Ateş, D. (2021). Türk Medeni Hukuku: Aile Hukuku. Beta Yayıncılık.
- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Kararları (Örn: Elsholz v. Almanya).
- Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararları (Velayet hakkı ve aile hayatına saygı).