Zamanaşımı Def Rehberi'i: İcra Takibinden Kurtulma Rehberi

Zamanaşımı Nedeniyle İcra Takibinden Kurtulma Yolları ve Def'i İleri Sürme

Zamanaşımının Hukuki Niteliği ve Borçlu Açısından Sonuçları

Zamanaşımı, alacak hakkının belirli bir süre boyunca kullanılmaması halinde bu hakkın korunmayacağına dair kamu düzenine ilişkin bir kuraldır. Türk Borçlar Kanunu m.146, özel bir düzenleme bulunmadığında on yıllık bir süre öngörürken, farklı borç türleri için daha kısa süreler belirlenmiştir. Zamanaşımı def'i ileri sürülmediği sürece mahkeme veya icra dairesi tarafından resen uygulanmaz. Bu nedenle borçlunun, sürenin dolduğuna ilişkin iddiasını dayanak belgelerle birlikte ve süresi içinde açıkça beyan etmesi gerekir. Aksi halde zamanaşımına uğramış olsa bile borç tahsil edilmeye devam eder ve borçlu ek mali yüklerle karşılaşabilir.

Zamanaşımı Süreleri: Kanuni Dayanaklar ve Özel Düzenlemeler

Türk Borçlar Kanunu m.147, kira, ücret ve vekâlet ücretleri gibi bazı alacaklar için beş yıllık süreler öngörürken, haksız fiillerde zararın ve failin öğrenilmesinden itibaren iki yıllık, her hâlükârda on yıllık süreler uygulanır. Ticari alacaklar bakımından Türk Ticaret Kanunu m.1530, tacirler arasında ödemelerin en geç altmış gün içinde yapılmasını, temerrüt faizi ve faiz hesaplamalarında farklı kurallar getirilmesini düzenler. Kambiyo senetleri gibi özel belgeler için ise Türk Ticaret Kanunu ve İcra ve İflas Kanunu birlikte değerlendirilerek üç yıllık, bir yıllık veya altı aylık süreler dikkate alınır. Bu nedenle def stratejisi oluşturulurken borcun hukuki niteliği, tarafların sıfatı ve ilgili özel kanun hükümleri birlikte incelenmelidir.

Zamanaşımı Def'inin İcra Takibinde İleri Sürülmesi

İlamsız icra takibinde borçluya tebliğ edilen ödeme emrine yedi gün içinde itiraz edilerek zamanaşımı def'i ileri sürülebilir. İtiraz, zamanaşımına ilişkin hesaplamaların belgelere dayalı açıklanmasını gerektirir; hangi tarihlerde hangi işlem yapıldığı, kesilme veya durma hallerinin doğup doğmadığı ayrıntılandırılmalıdır. İtiraz edilmemesi halinde takip kesinleşir ve zamanaşımı def'i ileri sürme imkânı büyük ölçüde ortadan kalkar. İtirazın iptali davası açıldığında zamanaşımı savunması yargılama sırasında tekrarlanmalı, menfi tespit davası ile borcun zamanaşımına uğradığı tespit ettirilmelidir. Yargıtay içtihatları, zamanaşımı def'inin genel itirazdan ayrı ve açık şekilde belirtilmesini zorunlu kılar.

Zamanaşımını Kesen ve Durduran Hallerin Analizi

Zamanaşımı süresinin doğru hesaplanabilmesi için kesilme ve durma halleri titizlikle incelenmelidir. Türk Borçlar Kanunu m.154-156; dava açılması, borçlunun borcu ikrar etmesi, alacaklının icra takibi başlatması gibi hallerde zamanaşımının kesileceğini düzenler. Kesilme, önceki süreyi ortadan kaldırır ve aynı sürenin yeniden başlamasına yol açar. Durma halleri ise süreyi geçici olarak askıya alır; mücbir sebep, borçlu ile alacaklı arasındaki özel hukuki ilişki gibi durumlar bunun örnekleridir. Yargıtay 12. Hukuk Dairesi, borçlunun uzlaşma teklifleri sırasında yaptığı yazışmaların dahi ikrar sayılabileceğini ve zamanaşımını kesebileceğini belirtir.

Delil Yönetimi ve Zamanaşımı Hesaplamasında Uygulanacak Yöntemler

Zamanaşımı def'i delillerle desteklenmezse reddedilme riski artar. Sözleşmeler, faturalar, banka dekontları, ihtarnameler ve icra dosyasında yer alan işlemler tarih sırasına göre bir dosyada toplanmalıdır. Borçlunun hangi tarihte ödeme yaptığı, alacaklının hangi tarihlerde haciz talep ettiği veya dava açtığı kronolojik tabloya işlenmelidir. Zamanaşımı hesabında tereddüt doğduğunda bilirkişi incelemesi talep edilerek uzman raporu alınabilir. Yargıtay, zamanaşımı def'inin ispat yükünün borçluya ait olduğunu açıkça vurgular.

Özel Durumlar: Kambiyo Senetleri, Vergi Alacakları ve Kefalet

Kambiyo senetlerine dayalı takiplerde zamanaşımı süreleri daha kısadır ve senedin türüne göre değişir. Çeklerde ibraz süresinin bitiminden itibaren üç yıl içinde takip yapılmazsa zamanaşımı def'i ileri sürülebilir. Poliçe ve bonolarda ise vade tarihinden itibaren üç yıl içinde takip yapılması gerekir; aval verenler ve cirantalar için daha kısa süreler öngörülmüştür. Vergi alacaklarında Vergi Usul Kanunu m.114 tarh zamanaşımını beş yıl olarak düzenlerken, tahsil zamanaşımı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun kapsamında beş yıldır. Kefalet ilişkilerinde zamanaşımı, asıl borcun tabi olduğu süreye bağlı olmakla birlikte kefile yapılan tebligatlar ayrıca değerlendirilir.

Zamanaşımı Def'inin Kabulü Halinde Ortaya Çıkan Sonuçlar

Zamanaşımı def'i kabul edildiğinde icra takibi düşer, alacaklının haciz işlemleri durur ve borçlu malvarlığını koruma altına alır. Borçlu, haksız yere tahsil edilen meblağlar varsa istirdat davası yoluyla iadesini talep edebilir. Ayrıca alacaklının kötü niyetli işlemleri nedeniyle uğradığı zararları tazminat davası ile talep etmesi mümkün olur. Karar, borçlunun kredi kayıtlarına olumlu yansıyabilir; yine de finans kuruluşlarının risk değerlendirmesi farklı sonuçlar verebileceğinden kararın bir örneğinin ileride kullanılmak üzere saklanması gerekir.

---

Sıkça Sorulan Sorular

---