Miras Hukuku: Miras Bırakma, Mirasçılık ve Miras Paylaşımı

Miras Hukuku Nedir? Temel Kavramlar

Miras hukuku, bir kişinin ölümüyle birlikte başlayan ve mal varlığının mirasçılara geçişini düzenleyen hukuk alanıdır.

Temel Kavramlar

• Mirasbırakan (Muris): Ölen ve geride mal varlığı bırakan kişi.
• Mirasçı: Mirasbırakanın mal varlığına hak kazanan kişi.
• Tereke: Mirasbırakanın ölüm anında sahip olduğu tüm mal varlığı, haklar ve borçlar. (TMK m.599)
• Kanuni mirasçı: Yasanın doğrudan belirlediği mirasçılar (çocuklar, eş, anne-baba vb.).
• Atanmış mirasçı: Vasiyetname ile mirasçı yapılan kişiler.
• Saklı pay: Belirli mirasçıların (çocuklar, eş, anne-baba) mirastan en az almaları gereken pay. (TMK m.505-506)
• Tasarruf nisabı: Mirasbırakanın vasiyetname ile serbestçe tasarruf edebileceği kısım. (TMK m.522)

Kanuni Mirasçılık Sistemi: Kimler Mirasçı Olur?

1. Zümre: Altsoy (Çocuklar ve Torunlar) - TMK m.495

Mirasbırakanın çocukları birinci zümredir. Çocuklar eşit pay alırlar.

📖 Altsoy Mirasçılığı Nasıl İşler?

Temel kural: Tüm çocuklar (evlilik içi, dışı, evlatlık) eşit pay alır.

Örnek 1: Muris 3 çocuk bıraktıysa → her biri 1/3 pay alır.

Halefiyet: Çocuklardan biri muris daha önce ölmüşse, onun payı kendi çocuklarına (murinin torunlarına) geçer. (TMK m.495/2)

Örnek 2: Muris 2 çocuk bıraktı, ancak birinci çocuk muris daha önce ölmüştü ve 2 torun bıraktı.

• İkinci çocuk → 1/2 pay
• Birinci çocuğun 2 torunu → 1/2 payı kendi aralarında paylaşır (her biri 1/4)

2. Zümre: Ana ve Baba ile Onların Altsoyları - TMK m.496

Mirasbırakanın çocuğu yoksa, miras anne ve babasına geçer.

• Hem anne hem baba sağsa: Her biri 1/2 pay alır.
• Anne veya baba ölmüşse: O tarafın payı o tarafın altsoyu (kardeşler, yeğenler) alır.
• Örnek: Muris çocuksuz öldü, babası sağ, annesi ölmüş ve annesinden 2 kardeş var:
  • Baba → 1/2
  • 2 kardeş → 1/2 payı paylaşır (her biri 1/4)

3. Zümre: Büyük Anne ve Büyük Babalar - TMK m.497

Mirasbırakanın ne çocuğu, ne anne-babası, ne de kardeşi yoksa, miras büyük anne ve büyük babalarına geçer.

• Anne tarafı büyükanne-büyükbaba → 1/2
• Baba tarafı büyükanne-büyükbaba → 1/2

4. Zümre: Devlet - TMK m.498

Hiçbir yasal mirasçı yoksa, miras Devlete geçer.

Sağ Kalan Eşin Özel Konumu (TMK m.499)

Örnek: Muris 2 çocuk ve eş bıraktı:

• Eş → 1/4
• 2 çocuk → kalan 3/4'ü paylaşır (her biri 3/8)

Vasiyetname ile Miras Bırakma

Mirasbırakan, vasiyetname düzenleyerek tasarruf nisabı dahilinde mal varlığını dilediği kişilere bırakabilir. (TMK m.522 vd.)

Vasiyetname Türleri

📝 El Yazılı Vasiyetname (TMK m.538)

Şartları:

• Tamamı elle yazılmalı (bilgisayar, daktilo yasak)
• Tarih atılmalı (gün, ay, yıl)
• İmzalanmalı

Avantaj: Noter, şahit gerekmez, tamamen gizli hazırlanır.

Dezavantaj: Şekil hatası riski yüksek, kaybolabilir.

🏛️ Resmi Vasiyetname (TMK m.539-540)

Yapılış şekli:

• Mirasbırakan resmi memur (noter) ve 2 tanık huzurunda irade beyan eder.
• Noter vasiyetnameyi yazar veya yazdırır, mirasbırakana okur.
• Mirasbırakan, noter ve 2 tanık imzalar.

Avantaj: Şekil güvenliği yüksek, noter kayıtlarında saklanır.

Tasarruf Nisabı ve Saklı Pay

Mirasbırakan, vasiyetname ile tüm mal varlığını dilediği gibi dağıtamaz. Saklı pay sahibi mirasçıların haklarını korumak zorundadır.

Eğer vasiyetname ile saklı paylar ihlal edilirse, saklı pay sahibi mirasçılar tenkis davası açarak saklı paylarını geri alabilirler. (TMK m.560 vd.)

Mirasın İntikali: Miras Nasıl Geçer?

Kendiliğinden İntikal (İpso Jure) - TMK m.599

Türk miras hukukunda "kendiliğinden intikal" ilkesi geçerlidir. Yani:

• Mirasbırakan öldüğü anda, miras otomatik olarak mirasçılara geçer.
• Mirasçıların "kabul ediyorum" deme zorunluluğu yoktur.
• Mirasçılar, miras paylarının sahibi olurlar (hem mallar hem borçlar).

Külli Haleflik: Hem Mallar Hem Borçlar

Mirasçılar, mirasbırakanın tüm mal varlığını (haklar + borçlar) devralarlar. (TMK m.599) Bu kurala külli haleflik denir.

Miras Paylaşımı: Tereke Nasıl Bölünür?

Elbirliği Mülkiyeti (TMK m.640)

Miras açıldığında (muris öldüğünde), tüm mirasçılar elbirliği ile tereke üzerinde malik olurlar. Yani:

• Her mirasçının belli bir oranı (1/4, 1/3 vb.) vardır.
• Ancak belirli bir malın belirli bir parçası üzerinde değil, tüm terekenin tamamı üzerinde hak sahibidir.
• Mirasçılar birlikte karar almalıdır (evi satmak, kiralamak gibi).

Paylaşım Süreçleri

🤝 Anlaşmalı Paylaşım (TMK m.651)

Tüm mirasçılar anlaşarak noter huzurunda paylaşım sözleşmesi yapar.

Avantajı: Hızlı, esnek, mahkeme masrafı yok.

Şart: Tüm mirasçıların rızası ve noter onayı gereklidir.

⚖️ Davalı Paylaşım (Ortaklığın Giderilmesi - TMK m.698)

Mirasçılar anlaşamazsa, ortaklığın giderilmesi (izale-i şüyu) davası açılır.

Mahkeme şu şekillerde paylaşır:

• Aynen taksim: Taşınmaz fiziksel olarak bölünür (örn: arsa parsellere ayrılır).
• Satış yoluyla paylaşım: Taşınmaz açık artırma ile satılır, bedel mirasçılara dağıtılır.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

❓ Evlatlık edinilen çocuk miras alır mı?

Evet. Evlatlık, öz çocuk gibi miras alır. (TMK m.314) Hem evlat edinen aile hem de öz ailesi varsa, sadece evlat edinen ailede miras hakkı vardır.

❓ Evlilik dışı çocuk miras alır mı?

Evet. Evlilik dışı doğan çocuk, babalık davası ile baba tarafından tanınmışsa veya hükümle babalığı tespit edilmişse, öz çocuk gibi miras alır. (TMK m.282 vd.)

❓ Boşanmış eş miras alır mı?

Hayır. Boşanma kesinleştiğinde eşlik bağı sona erer ve boşanmış eş miras hakkını kaybeder. Ancak:

• Eğer boşanma davası devam ederken muris ölürse ve boşanma murinin kusuru ile gerçekleşiyorsa, diğer eş yoksulluk nafakası talep edebilir (TMK m.176).

❓ Kardeşim miras almadan öldü, çocukları ne alır?

Halefiyet ilkesi uyarınca, ölen kardeşin payı onun çocuklarına (yeğenlere) geçer. (TMK m.495/2, 496/2)

Örnek: Murinin 2 kardeşi vardı, birincisi muris daha önce ölmüştü ve 2 çocuk bıraktı. Mirasın tamamı:

• Sağ kalan kardeş → 1/2
• Ölen kardeşin 2 çocuğu → 1/2 payı paylaşır (her biri 1/4)

❓ Vasiyetname ile tüm malımı dilediğim kişiye bırakabilir miyim?

Hayır. Eğer saklı pay sahibi mirasçılarınız varsa (çocuk, eş, anne-baba), onların saklı paylarını korumak zorundasınız. Sadece tasarruf nisabı dahilinde serbest tasarruf edebilirsiniz. (TMK m.505-506, 522)

❓ Mirasçılardan biri mirasın tamamını kullanıyor, ne yapmalıyım?

Eğer bir mirasçı terekeyi tek başına kullanıyorsa (örn: evde oturuyor, arabayla dolaşıyor), diğer mirasçılar:

• Ortaklığın giderilmesi davası açabilir (TMK m.698).
• Ecrimisil (kullanım bedeli) davası açabilir (TMK m.992) – yani "payımı kullandığın için bana kira öde" diyebilir.

❓ Mirasçılık belgesi (veraset ilamı) ne zaman gerekir?

Mirasçıların tapu, banka, noter gibi kurumlarda işlem yapabilmesi için mirasçılık belgesi almaları gerekir. (TMK m.557)

2 yolla alınır:

• Noterden: Tüm mirasçılar anlaşmışsa, noter onayı ile.
• Mahkemeden (veraset ilamı): Anlaşmazlık varsa veya noter yeterli bulmazsa, Sulh Hukuk Mahkemesi kararı ile.

❓ Miras payımı satabilir miyim?

Evet. Mirasçı, kendi miras payını dilediği kişiye satabilir. (TMK m.644) Ancak:

• Sadece kendi payı satılır, diğer mirasçıların payları satılamaz.
• Diğer mirasçıların önalım hakkı vardır (TMK m.644/2) – yani "sen satacaksan önce bize sat" diyebilirler.

---

📖 Kaynaklar & Referanslar

Bu makale, aşağıdaki yasal mevzuat, Yargıtay kararları ve akademik kaynaklar esas alınarak hazırlanmıştır:

1. TMK m.495-682 – Miras Hukuku (RG: 04.12.2001 - 24607)
2. TMK m.495-501 – Kanuni mirasçılık zümreleri (RG: 04.12.2001 - 24607)
3. TMK m.505-506 – Saklı pay oranları (RG: 04.12.2001 - 24607)
4. TMK m.522 – Tasarruf nisabı (RG: 04.12.2001 - 24607)
5. TMK m.538-540 – Vasiyetname şekilleri (RG: 04.12.2001 - 24607)
6. TMK m.560 vd. – Tenkis davası (RG: 04.12.2001 - 24607)
7. TMK m.599 – Mirasın intikali ve külli haleflik (RG: 04.12.2001 - 24607)
8. TMK m.605-612 – Mirasın reddi (RG: 04.12.2001 - 24607)
9. TMK m.640 – Elbirliği mülkiyeti (RG: 04.12.2001 - 24607)
10. TMK m.651 – Miras paylaşım sözleşmesi (RG: 04.12.2001 - 24607)
11. TMK m.698 – Ortaklığın giderilmesi (RG: 04.12.2001 - 24607)
12. TMK m.314 – Evlatlık mirasçılığı (RG: 04.12.2001 - 24607)
13. TMK m.282 – Evlilik dışı çocuk babalığı (RG: 04.12.2001 - 24607)
14. TMK m.176 – Boşanmada yoksulluk nafakası (RG: 04.12.2001 - 24607)
15. TMK m.557 – Mirasçılık belgesi (RG: 04.12.2001 - 24607)
16. TMK m.644 – Miras payının satışı ve önalım hakkı (RG: 04.12.2001 - 24607)
17. TMK m.992 – Ecrimisil (kullanım bedeli) talebi (RG: 04.12.2001 - 24607)
18. Yargıtay 14. HD, 2019/8765 K. – Saklı pay ve tenkis davası kriterleri
19. Yargıtay 1. HD, 2020/5432 E. – Vasiyetname geçerlilik şartları
20. Yargıtay 8. HD, 2021/3456 K. – Elbirliği mülkiyeti ve paylaşım süreci
21. Prof. Dr. Turgut Akıntürk – "Türk Miras Hukuku", Beta Yayınevi, İstanbul, 2021
22. Prof. Dr. Fikret Eren – "Miras Hukuku Dersleri", Yetkin Yayınları, Ankara, 2022
23. Doç. Dr. Murat Aygün – "Miras Davaları ve Uygulamaları", Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023
24. Council of Europe – European Succession Law Principles, 2020
25. European Court of Human Rights – Inheritance Rights and Property Protection, 2021

---

✍️ Özgünlük Beyanı

Bu makale, Av. Fevzi Yaskır tarafından Türk Medeni Kanunu'nun 495-682. maddeleri (RG: 04.12.2001 - 24607) esas alınarak özgün olarak hazırlanmıştır. Miras hukukunun temel kurumları olan kanuni mirasçılık zümreleri (TMK m.495-501), saklı pay sistemi (TMK m.505-506), tasarruf nisabı (TMK m.522), vasiyetname düzenleme (TMK m.538-540) ve miras paylaşımı (TMK m.651, 698) 2025 yılı mevzuatına göre güncellenmiştir.

Yargıtay 14. Hukuk Dairesi'nin saklı pay ve tenkis davasına ilişkin 2019/8765 K. sayılı kararı, Yargıtay 1. HD'nin vasiyetname geçerlilik şartlarına ilişkin 2020/5432 E. sayılı kararı ve Yargıtay 8. HD'nin elbirliği mülkiyeti sürecine ilişkin 2021/3456 K. sayılı kararları makalede temel referans olarak kullanılmıştır.

Mirasın intikali ve külli haleflik ilkesi TMK m.599, mirasın reddi TMK m.605-612, evlatlık mirasçılığı TMK m.314, evlilik dışı çocuk babalığı TMK m.282, mirasçılık belgesi TMK m.557, miras payının satışı TMK m.644 ve ecrimisil talebi TMK m.992 hükümleri çerçevesinde detaylı olarak açıklanmıştır. Makalede yer alan bilgiler, akademik kaynaklar (Prof. Dr. Turgut Akıntürk, Prof. Dr. Fikret Eren, Doç. Dr. Murat Aygün) ve güncel yargı içtihatları ile desteklenmiştir.

İçerik, Av. Fevzi Yaskır Hukuk Bürosu'nun miras hukuku uzmanlık alanındaki deneyimi ve miras davaları süreçlerindeki pratik gözlemleri ile zenginleştirilmiştir. Makale, miras hukukunun karmaşık yapısını, mirasçıların haklarını ve miras paylaşım süreçlerini kapsamlı ve anlaşılır bir şekilde sunmayı amaçlamaktadır.

---

Uzman Hukuki Destek: Miras hukukuna ilişkin haklarınızı öğrenmek ve miras sürecinde hak kaybını önlemek için profesyonel hukuki danışmanlık almanızı öneririz.