Rekabet hukuku, serbest piyasa ekonomisinin sağlıklı işleyişini temin etmek amacıyla teşebbüsler arasındaki rekabeti düzenleyen ve koruyan bir hukuk dalıdır. Türkiye'de bu alan, temel olarak 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun ile düzenlenmiştir. Bu hukuk dalının temel amacı, mal ve hizmet piyasalarındaki rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı anlaşma, karar ve uygulamaları ve piyasaya hâkim olan teşebbüslerin bu hâkimiyetlerini kötüye kullanmalarını önlemektir.

Rekabeti Kısıtlayıcı Anlaşmalar, Uyumlu Eylemler ve Kararlar

4054 sayılı Kanun'un 4. maddesi, teşebbüsler arasında rekabeti bozma veya kısıtlama amacını taşıyan ya da bu etkiyi doğuran her türlü anlaşmayı yasaklar. Bu yasak, sadece yazılı sözleşmeleri değil, aynı zamanda sözlü anlaşmaları ve "uyumlu eylem" olarak adlandırılan, teşebbüslerin bilinçli bir şekilde paralel davranışlar sergilediği durumları da kapsar.

• Fiyat Tespiti (Karteller): Rakiplerin mal veya hizmet fiyatlarını birlikte belirlemesi en ağır ihlallerden biridir.
• Pazar Paylaşımı: Rakiplerin müşteri, bölge veya tedarik kaynaklarını kendi aralarında paylaşarak rekabeti ortadan kaldırmasıdır.
• Arz Miktarının Kontrolü: Piyasaya sunulacak mal veya hizmet miktarının birlikte kısıtlanarak fiyatların yapay olarak yükseltilmesi.
• Boykotlar: Rakip bir teşebbüsü veya müşteriyi piyasa dışına itmek amacıyla toplu olarak mal almayı veya satmayı reddetmek.

---

Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması

Birleşme ve Devralmaların Kontrolü

Piyasada rekabetin önemli ölçüde azaltılması sonucunu doğuracak birleşme ve devralma işlemleri Rekabet Kurulu'nun iznine tabidir. Kurul, belirli ciro eşiklerini aşan işlemleri inceleyerek, işlemin ilgili pazarda bir hâkim durum yaratıp yaratmayacağını veya mevcut bir hâkim durumu güçlendirip güçlendirmeyeceğini değerlendirir ve buna göre izin verir, koşullu izin verir veya işlemi yasaklar.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Her türlü anlaşma rekabet hukukuna aykırı mıdır?

Hayır. Sadece rekabeti engelleme, bozma veya kısıtlama amacı taşıyan ya da bu etkiyi doğuran anlaşmalar yasaktır. Rekabet Kurulu, belirli koşullar altında (örneğin, tüketicilere fayda sağlama, verimlilik artışı) bazı anlaşmalara bireysel veya grup olarak muafiyet tanıyabilir.

Rekabet Kurumu soruşturma sürecini nasıl başlatır?

Rekabet Kurumu, şikâyet, ihbar, başka bir kurumun bildirimi üzerine veya resen (kendi inisiyatifiyle) bir ön araştırma başlatabilir. Ön araştırma sonucunda yeterli şüpheye ulaşılırsa, ilgili teşebbüsler hakkında soruşturma açılmasına karar verilir.

Rekabet ihlalinin cezası nedir?

Rekabeti kısıtlayıcı bir ihlal tespit edildiğinde, Rekabet Kurulu, ilgili teşebbüslerin bir önceki mali yılda oluşan yıllık gayri safi gelirlerinin yüzde onuna kadar idari para cezası uygulayabilir. Ayrıca, ihlalde yönetici veya çalışanların sorumluluğu tespit edilirse, onlara da ceza verilebilir.

Pişmanlık (Leniency) programı nedir?

Pişmanlık programı, bir kartel anlaşmasının tarafı olan teşebbüslerin, bu anlaşmayı Rekabet Kurumu'na bildirmeleri halinde, verilecek cezalardan tamamen veya kısmen muaf tutulmasını sağlayan bir mekanizmadır. Bu program, kartellerin ortaya çıkarılmasında etkili bir araçtır.

---

Uzman Hukuki Destek: Rekabet hukuku, dinamik yapısı ve ağır yaptırımları nedeniyle işletmeler için yüksek riskler barındırır. Uyum programları oluşturmak, birleşme ve devralma süreçlerini yönetmek ve olası soruşturmalara karşı hazırlıklı olmak için profesyonel hukuki danışmanlık almak hayati önem taşır.