Birleşme ve Devralmaların Rekabet Hukuku Açısından Denetimi

Excerpt: Rekabet hukukunda birleşme ve devralmaların kontrolü, Rekabet Kurumu'nun onay süreci, yasal düzenlemeler ve olası yaptırımlar hakkında kapsamlı bir rehber.

Giriş

Birleşme ve Devralma Kavramları

Birleşme ve devralmaların temel özellikleri şunlardır:

1. Birleşme Türleri

• Hukuki Birleşme: İki veya daha fazla şirketin birleşme sözleşmesi ile yeni bir tüzel kişilik altında birleşmesi, mevcut şirketlerin sona ermesi ve yeni bir şirketin oluşması sürecidir. Bu durum, Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabidir.
• Devralma (Acquisition): Bir şirketin diğerinin hisselerinin veya varlıklarının bir kısmını ya da tamamını satın alarak kontrolünü elde etmesi yoluyla gerçekleştirilen bir kontrol değişimi işlemidir.
• Ortak Girişim (Joint Venture): İki veya daha fazla bağımsız teşebbüsün, belirli bir projeyi veya ticari faaliyeti birlikte yürütmek amacıyla, ortak kontrol altında yeni bir işletme kurması veya mevcut bir işletmeye ortak olmasıdır.

2. Birleşme Şekilleri

• Yatay Birleşme: Aynı pazarda faaliyet gösteren ve birbirine rakip olan şirketler arasındaki birleşmelerdir. Pazar yoğunlaşmasını artırma potansiyeli nedeniyle Rekabet Kurumu tarafından en yakından incelenen birleşme türüdür.
• Dikey Birleşme: Üretim veya dağıtım zincirinin farklı aşamalarında faaliyet gösteren şirketler arasındaki birleşmelerdir (örneğin, bir üretici ile bir distribütörün birleşmesi).
• Konglomerat Birleşme: Birbiriyle ilgisi olmayan farklı pazarlarda faaliyet gösteren şirketler arasındaki birleşmelerdir. Genellikle rekabet endişesi yaratmazlar ancak istisnai durumlarda pazar gücü yaratabilirler.

---

Rekabet Kurumu'nun Birleşme ve Devralmaları Kontrol Süreci

1. Ön İnceleme

• Bildirim ve Biçimsel İnceleme: Belirlenen ciro eşiklerini aşan işlemlerin Rekabet Kurumu'na bildirilmesi zorunludur. Kurum, bildirimin usule uygun ve eksiksiz olup olmadığını kontrol eder.
• İlk Değerlendirme: Bildirimin tam ve doğru olduğu anlaşıldıktan sonra Kurum, 15 gün içinde işlemi ya onaylar ya da nihai incelemeye alınmasına karar verir. Bu aşamada ciddi rekabet endişesi görülmezse işlem onaylanır.

2. Nihai İnceleme (İkinci Aşama)

• Kapsamlı Analiz: Ön incelemede rekabet endişeleri giderilemezse, işlem nihai incelemeye alınır. Bu süreç yaklaşık 6 ay sürebilir ve gerekirse 6 ay daha uzatılabilir.
• Pazar ve Rekabet Etkisi Analizi: İlgili pazar tanımı, pazar payları, pazara giriş engelleri, alıcı gücü gibi unsurlar detaylı olarak analiz edilir. İşlemin rekabeti önemli ölçüde azaltıp azaltmayacağı değerlendirilir.
• Karar: Kurul, inceleme sonucunda işleme koşulsuz izin verebilir, rekabet endişelerini giderecek yapısal veya davranışsal taahhütler sunulması şartıyla izin verebilir veya işleme izin vermeyebilir (yasaklama kararı).

---

SSS: Birleşme ve Devralmalar Hakkında Sık Sorulan Sorular

Hangi birleşme ve devralmaların Rekabet Kurumu'na bildirilmesi zorunludur?

Tarafların Türkiye ciroları toplamının belirli bir eşiği aşması veya taraflardan en az birinin cirosunun belirli bir eşiği geçmesi gibi 2010/4 sayılı Tebliğ'de belirtilen ciro eşiklerini aşan işlemlerin Rekabet Kurumu'na bildirilmesi zorunludur.

Bildirim yapılmazsa ne olur?

Bildirimi zorunlu bir işlemin Kurum'a bildirilmeden gerçekleştirilmesi halinde, Kurul taraflara idari para cezası uygular. Ayrıca, işlemin rekabete aykırı olduğuna karar verirse, birleşme veya devralma işleminin sona erdirilmesi gibi yapısal tedbirler alabilir.

Rekabet Kurumu bir birleşmeyi neden yasaklayabilir?

Bir birleşme veya devralma işleminin, ilgili pazarda etkin rekabetin önemli ölçüde azaltılması sonucunu doğurması, özellikle de hakim durum yaratması veya mevcut bir hakim durumu güçlendirmesi halinde Rekabet Kurumu tarafından yasaklanabilir.

Şartlı (koşullu) onay ne demektir?

Rekabet Kurumu'nun, bir birleşme işleminden kaynaklanabilecek rekabet endişelerini ortadan kaldırmak amacıyla taraflara belirli yükümlülükler (taahhütler) getirerek işleme izin vermesidir. Örneğin, bir işletme bölümünün devredilmesi gibi yapısal bir taahhüt istenebilir.

Birleşme kontrol sürecinde "verimlilik artışı" savunması geçerli midir?

Evet, taraflar işlem sonucunda ortaya çıkacak maliyet düşüşleri veya teknolojik ilerleme gibi verimlilik artışlarının rekabetteki azalmayı telafi ettiğini ve tüketiciye fayda sağladığını kanıtlayabilirlerse, bu durum Kurul'un kararında dikkate alınabilir.

---

Uzman Hukuki Destek: Birleşme ve devralma süreçleri karmaşık ve teknik detaylar içeren hukuki işlemlerdir. Sürecin en başından itibaren uzman bir rekabet hukuku avukatından destek almak, olası hukuki riskleri en aza indirmek ve işlemi başarıyla tamamlamak için kritik öneme sahiptir.

Kaynaklar

1. 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun (RG: 13.12.1994, S. 22140).
2. 2010/4 sayılı Rekabet Kurulundan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkında Tebliğ.
3. Rekabet Kurumu, Birleşme ve Devralmalarda Sunulacak Taahhütlere İlişkin Kılavuz, 2013.
4. Rekabet Kurumu, Yatay Birleşme ve Devralmaların Değerlendirilmesine İlişkin Kılavuz, 2010.
5. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, E. 2018/1234, K. 2019/5678 sayılı kararı (Örnek karar).
6. Avrupa Komisyonu Birleşme Tüzüğü (Council Regulation (EC) No 139/2004).
7. Erdem, E. (2021). *Rekabet Hukuku*. On İki Levha Yayıncılık.
8. Aslan, İ. Y. (2020). *Türk Rekabet Hukukunda Birleşme ve Devralmaların Denetimi*. Seçkin Yayıncılık.
9. OECD, "Competition Assessment Toolkit", 2019.
10. TÜİK, "İş İstatistikleri" (İlgili sektör verileri için).
11. Rekabet Kurumu Yıllık Raporları (İlgili sektör kararları için).
12. Danıştay 13. Daire kararları (Rekabet Kurulu kararlarının yargısal denetimi).

İç Linkleme Bölümü

Rekabet hukuku alanındaki diğer makalelerimize göz atabilirsiniz:

• Rekabet Hukukunun Temelleri
• Tekel ve Kartel Uygulamaları
• Rekabet İhlallerinin Cezaları