Pazar Bölüşme Anlaşmaları: Rekabeti Yok Eden Gizli Tehlike
Pazar bölüşme anlaşmaları, rekabet hukukunun en ciddi ihlallerinden biridir. Rakip teşebbüslerin aralarında anlaşarak coğrafi bölgeleri, müşteri gruplarını veya ürün/hizmet türlerini paylaşması, serbest piyasa ekonomisinin temellerini sarsar. Bu tür anlaşmalar, fiyatların suni olarak yükselmesine, kalitenin düşmesine ve yeniliklerin engellenmesine yol açarak en büyük zararı tüketicilere verir.
Pazar Bölüşme Anlaşması Nedir ve Türleri Nelerdir?
Pazar bölüşme, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun kapsamında açıkça yasaklanmış bir kartel türüdür. Bu anlaşmalar, rakiplerin rekabet etmek yerine piyasayı kendi aralarında paylaşarak haksız kazanç elde etmelerini sağlar. Genellikle gizli yürütülen bu anlaşmaların tespiti zordur ancak etkileri yıkıcıdır.
Yaygın Pazar Bölüşme Türleri:
- Coğrafi Pazar Bölüşümü: Rakiplerin belirli şehir, bölge veya ülkelerde faaliyet göstermeme konusunda anlaşmasıdır. Örneğin, bir firma sadece Marmara Bölgesi'nde, diğeri ise sadece Ege Bölgesi'nde satış yapmayı taahhüt edebilir. Bu durum, o bölgelerdeki tüketicileri tek bir satıcının insafına bırakır.
- Müşteri Bölüşümü: Teşebbüslerin mevcut veya potansiyel müşterileri kendi aralarında paylaşmasıdır. Bu, "eski müşterilere teklif vermeme" veya belirli bir müşteri grubuna (örneğin, sadece kamu kurumlarına veya sadece özel sektöre) yalnızca bir firmanın hizmet vermesi şeklinde olabilir.
- Ürün veya Hizmet Bölüşümü: Rakiplerin belirli ürün veya hizmetleri üretmeme veya satmama konusunda anlaşmasıdır. Örneğin, bir lastik üreticisi sadece kamyon lastiği üretirken, diğerinin sadece otomobil lastiği üretmesi ve birbirlerinin alanına girmemesi bu tür bir ihlaldir.
Pazar Bölüşme Anlaşmalarının Hukuki Sonuçları ve Yaptırımları
Rekabet Kurumu, pazar bölüşme anlaşmalarını "amaçları bakımından rekabeti kısıtlayan" en ağır ihlallerden biri olarak kabul eder. Bu tür bir anlaşmanın varlığının ispatlanması, genellikle başka bir etki analizi yapılmasına gerek kalmaksızın ceza verilmesi için yeterlidir.
- İdari Para Cezaları: Rekabet Kurumu, bu tür bir ihlale karışan teşebbüslere, bir önceki mali yılsonunda oluşan yıllık gayri safi gelirlerinin yüzde onuna kadar idari para cezası verebilir. Bu cezalar, caydırıcılığı sağlamak amacıyla oldukça yüksektir.
- Anlaşmanın Geçersizliği: Rekabeti kısıtlayan tüm anlaşmalar gibi, pazar bölüşme anlaşmaları da hukuken geçersizdir. Bu anlaşmalara dayanılarak herhangi bir hak talep edilemez.
- Tazminat Davaları: Pazar bölüşme anlaşmasından zarar gören tüketiciler veya diğer teşebbüsler, ihlali gerçekleştiren firmalara karşı tazminat davası açabilirler. Zarar görenler, ödedikleri fazla bedelin veya uğradıkları kar kaybının üç katına kadar tazminat talep etme hakkına sahiptir.
Ayrıca, "Pişmanlık Yönetmeliği" (Leniency Programı) kapsamında, karteli ortaya çıkaran ve Kurum ile aktif işbirliği yapan ilk teşebbüs, para cezasından tamamen kurtulabilirken, sonraki başvuranlar için belirli oranlarda indirim sağlanabilmektedir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Pazar bölüşme anlaşması sadece yazılı mı olur?
Hayır, pazar bölüşme anlaşmalarının yazılı olması gerekmez. Sözlü anlaşmalar, centilmenlik mutabakatları veya uyumlu eylemler de aynı şekilde ihlal sayılır ve cezalandırılır.
Bayilik sözleşmelerindeki bölge sınırlamaları pazar bölüşme sayılır mı?
Dikey ilişkilerde (üretici-bayi gibi) yapılan münhasır bölge atamaları, belirli koşullar altında Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği kapsamında yasal olabilir. Ancak, rakip bayiler arasında yapılan yatay bir bölüşme anlaşması açık bir ihlaldir.
Bir kartelden zarar gördüğümü düşünüyorsam ne yapmalıyım?
Rekabet Kurumu'na şikayette bulunabilir veya doğrudan hukuk mahkemelerinde tazminat davası açabilirsiniz. Rekabet hukuku konusunda uzman bir avukattan destek almanız, haklarınızı korumanız açısından kritik öneme sahiptir.
Uzman Hukuki Destek: Pazar Bölüşme Anlaşmalarına Karşı Haklarınızı Koruyun
Pazar bölüşme anlaşmaları gibi karmaşık rekabet hukuku ihlalleriyle karşı karşıya kaldığınızda veya şirketinizin bu tür risklere karşı uyum programları oluşturmak istediğinizde profesyonel hukuki destek almak hayati önem taşır. Yaşkır Hukuk Bürosu olarak, rekabet hukuku alanında uzman ekibimizle müvekkillerimize stratejik danışmanlık ve dava takibi hizmetleri sunmaktayız.
İletişim Bilgileri:
📞 Telefon: +90 554 192 47 20
📧 E-posta: fevziyaskir@gmail.com
📍 Adres: Nişantaş Mah, Vatan Cad No:12/1, Selçuklu/KONYA
🌐 Web: avukatfevziyaskir.com
Hizmet Alanlarımız:
- Rekabet Kurumu soruşturmalarında müvekkillerin temsil edilmesi ve savunma stratejilerinin geliştirilmesi.
- Pişmanlık (leniency) başvurularının hazırlanması ve süreç yönetiminin titizlikle yürütülmesi.
- Rekabet hukuku kaynaklı tazminat davalarının açılması ve takibi.
- Şirketler için rekabet hukuku uyum programlarının oluşturulması ve personelin bu konuda eğitilmesi.
- Birleşme ve devralma işlemlerinin Rekabet Kurumu'na bildirilmesi ve izin süreçlerinin yönetimi.
İç Linkleme
Kaynaklar
- 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun.
- Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar ile Hakim Durumun Kötüye Kullanılması Halinde Verilecek Para Cezalarına İlişkin Yönetmelik.
- Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlara Yönelik Pişmanlık Yönetmeliği.
- Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, E. 2013/4-562, K. 2014/112.
- Rekabet Kurumu, Çimento Sektörü Kararı, 2016.
- Avrupa Komisyonu, Karteller Hakkında Rehber.
- OECD, "Fighting Hard Core Cartels: Harm, Effective Sanctions and Leniency Programmes", 2002.
- Whish, R., & Bailey, D. (2021). *Competition Law*. Oxford University Press.
- Gönenç, G. (2018). *Rekabet Hukukunda Uyumlu Eylemler*. On İki Levha Yayıncılık.
- Aslan, İ. Y. (2020). *Rekabet Hukuku Teorisi ve Politikası*. Adalet Yayınevi.
Bu içerik yalnızca bilgilendirme amaçlıdır ve hukuki danışmanlık niteliği taşımaz.