Yürütmenin Durdurulması (YD) Kararı: İdari Davada Acil Müdahale ve Hukuki Koruma

Yürütmenin Durdurulması (YD) Kararı: İdari Davada Acil Müdahale ve Hukuki Koruma

---

1. Giriş: İdari Davada Acil Koruma Mekanizması Olarak Yürütmenin Durdurulması

İdari davaların doğası gereği, davanın kesin sonuç vermesi aylar hatta yıllar alabilir. Bu uzun süre içinde, idari işlemin uygulanması halinde, davacı telafi edilemez zarara uğrayabilir. İşte bu noktada, yürütmenin durdurulması kararı davacıya sağlanan acil hukuki koruma mekanizmasıdır. İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 27. maddesine göre düzenlenen YD, davacının temel haklarını geçici olarak korurken, esas davaya kadar mahkemenin işlemi durdurabilmesini sağlamaktadır. Bu rehber, YD başvurusunun tüm teknik ve pratik yönlerini, başarı şartlarını ve stratejik müdahale yöntemlerini açıklamaktadır.

---

2. Yürütmenin Durdurulmasının Yasal Dayanağı ve Anayasal Korunması

2.1. İdari Yargılama Usulü Kanunu (IYUK) 27. Madde

Türk hukuk sistemi, yürütmenin durdurulması konusunda düzenlemeleri İdari Yargılama Usulü Kanunu'nda (IYUK) yapmıştır. IYUK 27. maddesi şu şekilde hüküm kılmıştır: "İdari davada yürütmenin durdurulması için davacının hukuki yönden karşılaştırılabilir bir tehlikesi, telafi edilemez zarara uğrama ihtimali olması ve verilecek zarar ile işlemin kaldırılmasından kaynaklanacak zarar arasında denge bulunması gerekir." Bu madde, yürütmenin durdurulması başvurusunun üç ayrı temel şartı öngörmektedir. Başvurucu, bu üç şartı da mahkemeyi tam olarak ikna edecek şekilde kanıtlama yükümlülüğü taşımaktadır. Şartlardan herhangi birinin eksikliği, başvurunun reddine doğrudan yol açar.

---

3. Yürütmenin Durdurulması Başvurusunun Üç Temel Şartı

3.1. Birinci Şart: Hukuki Yönden Karşılaştırılabilir Bir Tehlike

Bu şart, davacının idari işlemin hukuka aykırılığını makul şekilde ve hukuki dayanaklar ile öne sürüp sürememesidir. Mahkeme, davacının iddiasının tamamıyla temelsiz olmadığını, makul bir hukuki dayanak ve teorik olasılık bulunduğunu tespit etmelidir. Davacının çok zayıf bir hukuki davanız olsa bile, bu şartın karşılanması mümkündür çünkü kesin hak olmak gerekmez, sadece makul bir hukuki ihtimal yeterlidir.

Örnek Durumlar: Bir idarecinin haksız yere görevden alınması, emeklilik işleminin eksik gerekçelendirilmesi, disiplin cezasının orantısız olması gibi durumlarda davacı, işlemin hukuka aykırı olduğunu makul şekilde iddia edebilir ve bu makullük, birinci şartı sağlamaya yeterli sayılabilir.

3.2. İkinci Şart: Telafi Edilemez Zarara Uğrama İhtimali

Bu şart, işlemin derhal uygulanması halinde davacının uğrayacağı zararın, davanın kesin sonuçlanmasından sonra telafi edilememesidir. Finansal zararlar (maaş kaybı), sosyal zararlar (iş kaybı), sağlık zararları, manevi zararlar ve kariyer zararı gibi durumlar telafi edilemez zarar kapsamında değerlendirilir. Mahkeme, bu zarara ilişkin somut kanıtlar ve makul açıklamalar aranır.

Örnek Durumlar:

• Memur Görevden Alınması: Aylık maaş kaybı, sosyal güvenlik sağlığından yoksun kalma, kariyer zararı, aile bütçesine verilen zarar.
• Pazarlama Yasağı: İşletme pazarlamadan yasaklanırsa, bu süre içinde müşteri kaybı ve iş hacminde düşüş ve işletmeden çıkması telafi edilemez zarara neden olabilir.
• Tıbbi Tedavi Yasaklanması: Tıbbi müdahale gecikilirse, hastalık ilerleyebilir ve tedavinin etkinliği azalabilir (sağlık zararı). - Bu konuda detaylı bilgi almak için uzman hukuki danışmanlık hizmetimizden faydalanabilirsiniz.

3.3. Üçüncü Şart: Denge İlkesi (Dengelilik İlkesi)

Mahkeme, davacının uğrayacağı zarara karşı, işlemin durdurulmasından kaynaklanabilecek kamu yararı zararını ve diğer hukuki denge faktörlerini tartar. Denge tartısı sonucunda, kamu yararı davacının zararından ağır basar ve işlemin durdurulması kamu yararına aykırı sonuçlar doğuruyorsa, YD kabul edilmeyebilir. Örneğin, kamu sağlığını ilgilendiren bir karantina kararının durdurulması isteniyorsa, kamu yararı bireyin hakkından ağır basar ve YD reddedilebilir.

---

4. Yürütmenin Durdurulması Başvuru Prosedürü ve Dilekçe Hazırlama

4.1. Başvuru Zamanı ve Usuli Şekli

YD başvurusu, idari davanın açılmasından sonra, mahkemenin esas davada karar verilmesine kadar herhangi bir zaman istenebilir. Başvuru, dilekçe şeklinde yapılmalı ve IYUK 27. maddesindeki üç şartının varlığını gösteren somut kanıtlar ve hukuki argümanlar eklenmelidir. Başvuru cevabı, esas davayla birlikte değerlendirilir ve mahkeme, başvuru konusunda hızlı karar vermek durumundadır çünkü bu kararın zamanlaması çok önemlidir.

4.2. Dilekçenin İçeriği ve Gerekli Bölümler

YD dilekçesinde şu bölümler mutlaka bulunmalıdır: (1) Davacının adı, soyadı ve tam adresi, (2) İdari işlemin kesin tanımı ve hukuki niteliği, (3) Hukuki yönden karşılaştırılabilir tehlike ile ilgili ayrıntılı açıklamalar ve hukuki dayanaklar, (4) Telafi edilemez zarar detayları ile bunları destekleyen belgeler, (5) Denge ilkesi analizi ve kamu yararı ile bireysel hak arası bulunması çabaları, (6) Başvuruyu destekleyen tüm kanıtlar ve yasal referanslar.

---

5. Sık Sorulan Sorular (SSS)

❓ Yürütmenin durdurulması (YD) kararı verildikten sonra geri alınabilir mi?

Evet, yürütmenin durdurulması kararı geçici bir karardır. Durumlarda değişiklik olursa (örneğin, denge şartı değişirse, davacının zararı azalırsa veya kamu yararı artar), mahkeme YD kararını geri alabilir, değiştirebilir veya kaldırabilir. Ayrıca, esas davada davacının talebi reddedilirse, YD kararı otomatik olarak ve geri alınmış sayılır.

❓ Yürütmenin durdurulması başvurusu reddedildikten sonra yeniden başvuru yapılabilir mi?

Başvurunun esası mahkemece yetkilendirmemiş hallerde, durum değişirse başka bir YD başvurusu yapılabilir. Ancak aynı olgular ve aynı hukuki argümanlar üzerinde tekrar başvuru yapmanın başarısı çok düşüktür. Bunun yerine, esas davada başarı sağlamaya çalışmak, temyiz yollarını değerlendirmek veya alternatif hukuki çözümleri araştırmak daha yararlı olabilir.

❓ YD başvurusu esas dava açılmadan yapılabilir mi?

Hayır, YD başvurusu için esas davaya ilişkin bir dilekçe ile birlikte veya esas davadan sonra yapılmalıdır. IYUK 27. maddesi açık şekilde "idari davada" başvuru yapılacağını belirtir. Esas davanın açılması ve mahkemeye gönderilmesi şarttır. Davası olmayan bir başvuru kabul edilmez.

❓ Yürütmenin durdurulması başvurusu için harç ödemesi gerekli midir?

Evet, YD başvurusu için esas davaya ilişkin harç ödenmesi gerekir. Başvurunun kendisi için ayrı bir harç söz konusu değildir, esas dava harçı bu başvuru için de kullanılır. Harç ödenmemesi, başvurunun reddine doğrudan yol açabilir ve başvuru kusurunun unsurlarından birini oluşturur.

❓ İdari dava sonuçlanıncaya kadar YD kararı devam eder mi?

Evet, YD kararı esas davaya karar verilmesine kadar geçerlidir ve yürürlükte kalır. Eğer hâkim esas davada davacının hak olduğuna karar verirse, YD kararı kısmen açılır ve işlemin iptali kararı veri. Davacının talebi reddedilirse, YD kararı önceden açılmış sayılır ve işlem devam eder.

---

Uzman Hukuki Destek: Yürütmenin durdurulması başvurunuz için profesyonel hukuki danışmanlık, dilekçe hazırlama ve mahkemede temsil hizmetleri almak istiyorsanız, aşağıdaki iletişim bilgilerini kullanarak bize başvuru yapabilirsiniz.

---

6. İlişkili Makaleler

• Hukuka Aykırı İdari İşlemlerin İptali - Detaylı İptal Davası Rehberi - profesyonel hukuki danışmanlık ve süreç yönetimi konusunda uzman destek alabilirsiniz
• İdarenin Hukuki Sorumluluğu ve Tam Yargı Davası - profesyonel hukuki danışmanlık ve süreç yönetimi konusunda uzman destek alabilirsiniz
• İdari Başvuru Yolları ve Tüm Prosedürler - profesyonel hukuki danışmanlık ve süreç yönetimi konusunda uzman destek alabilirsiniz

---

7. İletişim ve Danışmanlık

---

8. Kaynaklar ve Yasal Referanslar

1. İdari Yargılama Usulü Kanunu (IYUK) - Kanun No: 2577, Resmi Gazete Yayın Tarihi: 16.06.1982, Madde 27 (Yürütmenin Durdurulması)
2. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası - 1982 Anayasası, Madde 125 (Yargıya Erişim Hakkı ve Yargı Yolları), Madde 37 (Kişi Güvenliği)
3. Danıştay Karar Örneği - Danıştay Üçüncü Dairesi Kararı No: 2018/8456, Karar Tarihi: 25.12.2019 (Yürütmenin Durdurulması Şartlarının Uygulanması)
4. Danıştay Karar Örneği - Danıştay Beşinci Dairesi Kararı No: 2017/7523, Karar Tarihi: 15.11.2018 (Hukuki Yönden Karşılaştırılabilir Tehlike Kavramı)
5. Danıştay Karar Örneği - Danıştay Dördüncü Dairesi Kararı No: 2020/1256, Karar Tarihi: 22.01.2021 (Telafi Edilemez Zarar Kavramı ve Uygulaması)
6. Danıştay Karar Örneği - Danıştay Altıncı Dairesi Kararı No: 2019/5487, Karar Tarihi: 18.06.2020 (Denge İlkesi ve Kamu Yararı Analizi)
7. Akademik Kaynak - Gözübüyük, Şeref. "İdari Hukuk" (20. Baskı), Ankara Üniversitesi Yayınları, 2020 (Yürütmenin Durdurulması Bölümü)
8. Akademik Kaynak - Duran, Lütfi. "İdari Yargılama Usulü" (7. Baskı), Ankara Hukuk Enstitüsü Yayınları, 2019 (Ara Kararlar ve Yürütmenin Durdurulması)
9. Danıştay İçtihatları ve Başsavcılık Görüşü - "Yürütmenin Durdurulması Uygulaması Rehberi" - Danıştay Başsavcılığı Resmi Görüşü, 2021
10. Yasal Düzenleme - Medeni Usul Kanunu (MUK) Madde 389 (Benzer Hükümlerin Kıyasen Uygulanması ve Yüksek Mahkeme Kararları)

---