Doğum ve Süt İzni Hakları: Çalışan Kadınların Yasal Hakları

Doğum ve Süt İzni Hakları: Çalışan Kadınların Yasal Hakları

Doğum İzni Hakları

Doğum izni, kadın işçilerin hamilelik ve doğum sürecinde çalışma hayatından uzak kalma haklarını ifade eder. İş Kanunu'na göre, kadın işçilerin toplam 16 haftalık doğum izni hakkı vardır.

Doğum İzni Süreleri ve Uygulamaları

• Doğumdan önce alınabilecek izin süresi 4857 sayılı İş Kanunu m.74'e göre en fazla 8 hafta olup, bu süre işçinin talebi ve sağlık durumuna göre belirlenebilir ve gerektiğinde doktor raporu ile desteklenmelidir.
• Doğum sonrası zorunlu izin süresi en az 8 hafta olarak belirlenmiş olup, bu sürede işçinin çalışması kesinlikle yasak olup işverenin bu yasağı ihlal etmesi durumunda idari para cezası uygulanır.
• Toplam doğum izni süresi 16 hafta olmakla birlikte, çoğul gebelik durumunda bu süreye 2 hafta eklenerek toplam 18 hafta doğum izni kullanılabilir ve bu hak Yargıtay içtihatları ile de güvence altına alınmıştır.
• Doğum izni kullanımı sırasında işçinin iş güvencesi devam eder, işveren işçiye bu süreçte işten çıkarma bildirimi yapamaz, aksi halde geçersiz fesih söz konusu olur ve tazminat talep edilebilir.
• İzin süresi boyunca SGK tarafından analık sigortası kapsamında günlük geçici iş göremezlik ödeneği yapılır, bu ödeme işçinin son 12 aylık prim ödeme gün sayısının 360'a bölünmesiyle bulunan günlük kazancın üçte ikisi oranındadır.

Süt İzni Uygulamaları ve Haklar

Süt izni, kadın işçilerin bebeklerini emzirme amacıyla çalışma süresinden ayrılma haklarını ifade eder. 4857 sayılı İş Kanunu m.74'e göre düzenlenen süt izni, günde toplam 1,5 saat olmak üzere kullanılır ve bu süre çalışma saatlerinden sayılır.

Süt İzni Kullanım Şartları ve Detayları

• Süt izni hakkı, kadın işçinin bebeğinin doğum tarihinden itibaren 1 yaşını doldurana kadar kullanılabilen bir hak olup, bu süre zarfında işçi günlük 1,5 saatlik süt iznini istediği şekilde bölebilir veya topluca kullanabilir.
• Günlük 1,5 saatlik süt izni, çalışma saatlerinin başında, ortasında veya sonunda kullanılabilir ve bu konuda işçinin tercihi ön planda tutulmalı, işverenin makul sebep göstermeksizin izin kullanım zamanını değiştirme hakkı bulunmamaktadır.
• Süt izni ücretsiz olmakla birlikte, bu süre çalışma saatlerinden sayıldığı için işçinin primlerinin ödenmesi devam eder ve bu süreye ait ücret kesintisi yapılamaz, aksi uygulama İş Kanunu'na aykırılık teşkil eder.
• İşveren, süt izni kullanımını engelleyemez veya izin kullanımı nedeniyle işçiye mobbing uygulaması yapamaz, bu tür durumlar işçinin iş akdini haklı nedenle feshetme hakkı doğurur ve kıdem-ihbar tazminatı talep edilebilir.
• Süt izni hakkının kullanılmaması durumunda bu hak başka bir zamana ertelemez veya paraya çevrilemez, işçinin bu haktan feragat etmesi de yasal olarak mümkün değildir ve bu yönde yapılan anlaşmalar geçersizdir.

Yasal Çerçeve ve Mevzuat Düzenlemeleri

Doğum ve süt izni hakları, 4857 sayılı İş Kanunu m.74 ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu m.16 ile detaylı olarak düzenlenmiştir. Bu düzenlemeler, Türkiye'nin taraf olduğu ILO Sözleşmesi No:183 (Analık Koruması Sözleşmesi) ve Avrupa Sosyal Şartı'nın ilgili hükümleri ile de uyumludur.

Ayrıca, İş Kanunu m.63'te kadın işçilerin özel korunması düzenlenmiş olup, hamile ve emziren kadın işçilerin ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılmaması, gece vardiyalarından muaf tutulması gibi ek koruyucu hükümler getirilmiştir. İş sözleşmesi fesih süreçlerinde bu hakların korunması özel önem taşır.

Anayasal ve Uluslararası Güvenceler

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 50. maddesinde "Gebe ve emziren kadınlar ile çocuklar ve bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunur" hükmü yer almaktadır. Bu anayasal güvence, doğum ve süt izni haklarının temelini oluşturur ve bu hakların kısıtlanması Anayasa'ya aykırılık teşkil eder.

Uluslararası düzeyde ise, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihatlarında, analık haklarının korunmasının özel ve aile hayatına saygı hakkı (AİHS m.8) kapsamında değerlendirildiği görülmektedir.

Maaş ve Ödeme Hesaplamaları

Doğum izni süresince yapılacak ödemeler, SGK tarafından günlük geçici iş göremezlik ödeneği şeklinde gerçekleştirilir. Bu ödeme, işçinin son 12 aylık sigortalılık süresine göre hesaplanır ve aşağıdaki şekilde belirlenir:

• İşçinin son 12 aylık prim ödeme gün sayısı toplam 360 güne bölünerek günlük kazanç hesaplanır, ardından bu tutarın üçte ikisi oranında günlük geçici iş göremezlik ödeneği belirlenir ve doğum izni süresince her gün için ödeme yapılır.
• Günlük ödenek tutarı, 5510 sayılı Kanun'da belirlenen asgari ve azami ücret sınırları içinde kalmalıdır ve herhangi bir durumda asgari ücretin altında ödeme yapılamaz, aksi halde işçi SGK'ya itiraz edebilir.
• İşveren, doğum izni süresince işçiye herhangi bir ücret ödemek zorunda değildir çünkü bu ödeme doğrudan SGK tarafından yapılır, ancak uygulamada bazı işverenler ödeneği peşin alarak işçiye aktarma yolunu tercih edebilir.
• Doğum izni süresince işçinin SGK primleri işveren tarafından ödenmeye devam edilir, bu süre kıdem ve ihbar tazminatı hesabında dikkate alınır ve emeklilik için gerekli prim gün sayısına dahildir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

---

İlgili Makale ve Kaynaklar